İçindekiler
Eşdeğer Parça Nedir?
Eşdeğer parça, motorlu taşıtların bakım, onarım veya değişim süreçlerinde kullanılan ve orijinal parça (OEM – Original Equipment Manufacturer) ile aynı işlevi, kaliteyi ve güvenliği sağlamak üzere üretilmiş, ancak orijinal üretici dışında bir üretici tarafından imal edilen parçayı ifade eder.
Kaza veya arıza sonrası araçta parça değişmesi gereken hallerde orjiinal parçanın temin edilmesi her zaman mümkün olmayabilir. Bu durumlarda eşdeğer parça söz konusu olacaktır. Bir başka deyişle eşdeğer parça, orijinal parçanın muadili olarak nitelendirilebilir.
Eşdeğer Parça Uygulaması Nedir?
Eşdeğer parça için;
Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik) Genel Şartları B.2. TAZMİNAT VE GİDERLERİN ÖDENMESİ başlıklı maddesi 2.1 fıkrasının ikinci paragrafında :
“Hasar halinde, hasar gören orijinal parça, onarımı mümkün değilse orijinal parça ile değiştirilir. Ancak, hak sahibinin onayının alınması veya hasar gören parçanın orijinal parça ile değiştirilmesine imkân olmaması halinde hasar gören parça, eşdeğer (Danıştay İdari Dava DaireleriKurulunun 6/10/2022 tarihli ve YD İtirazNo.:2022/471 sayılı kararı ile yürütmesi durdurulan ibare:veya yeniden kullanılabilir parça) ile değiştirilir. Bu fıkra kapsamında hak sahibinden onay alındığını veya hasar gören parçanın orijinal parça ile değiştirilmesine imkan olmadığını ispat yükü sigortacıya aittir. Bu fıkranın uygulanması sonucu araçta bir kıymet artışı meydana gelse dahi bu fark tazminat miktarından indirilemez.”
Üçüncü paragrafında ise;
“(Değişik:RG-4/12/2021-31679) Hasar gören parçanın orijinal olmaması halinde ise eşdeğer (Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 6/10/2022 tarihli ve YD İtirazNo.:2022/471 sayılı kararı ile yürütmesi durdurulan ibare:veya yeniden kullanılabilir parça) ile değiştirilir. Ancak, hasar gören parçanın eşdeğer (Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 6/10/2022 tarihli ve YD İtirazNo.:2022/471 sayılı kararı ile yürütmesi durdurulan ibare:veya yeniden kullanılabilir parça) ile değiştirilmesine imkân olmaması halinde orijinal parça ile değiştirilir. Eşdeğer (Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 6/10/2022 tarihli ve YD İtiraz No.:2022/471 sayılı kararı ile yürütmesi durdurulan ibare:veya yeniden kullanılabilir parça) ile değişim imkânı olduğu halde orijinal parça ile onarım sağlanır ise sigortacının sorumluluğu, sigortacının kaza tarihi itibarıyla benzer hasarlardaki onarım uygulamasına göre, eşdeğer (Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 6/10/2022 tarihli ve YD İtiraz No.:2022/471 sayılı kararı ile yürütmesi durdurulan ibare:veya yeniden kullanılabilir parça) bedeli ile sınırlıdır. Eşdeğer (Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 6/10/2022 tarihli ve YD İtiraz No.:2022/471 sayılı kararı ile yürütmesi durdurulan ibare: veya yeniden kullanılabilir parça) ile değişim imkânı olduğunu ispat yükü sigortacıya aittir. Bu fıkranın uygulanması sonucu araçta bir kıymet artışı meydana gelse dahi bu fark tazminat miktarından indirilemez.” Şeklinde belirtilmiştir.
Eşdeğer parça uygulaması, özellikle kasko ve trafik sigortası kapsamındaki hasar onarımlarında devreye girer. Sigorta şirketleri, hasar gören bir aracın onarımı sırasında orijinal (OEM) parça yerine, kalite ve uygunluk açısından eşdeğer kabul edilen alternatif parçaların kullanılmasını teklif edebilir. Bu parçalar, üretici firma dışında bir üretici tarafından üretilmiş olsa da, TSE (Türk Standardları Enstitüsü) veya uluslararası geçerliliğe sahip kalite belgelerine sahip olmak zorundadır.
Kısacası eşdeğer parça uygulaması, trafik kazası sonrası aracın hasar gören parçaları için TSE (Türk Standardları Enstitüsü) veya uluslararası geçerliliğe sahip kalite belgelerine sahip olan eşdeğer parçaların kullanılmasını ifade eder. Unutulmamalıdır ki hasar gören orijinal parçanın değişimi orijinal parça ile olmalıdır. Orijinal parça ile değiştirilmesine imkân olmaması halinde hasar gören parça, eşdeğer parça ile değiştirilir. Hak sahibinden onay alındığını veya hasar gören parçanın orijinal parça ile değiştirilmesine imkan olmadığını ispat yükü ise sigortacıya aittir.
Tavsiye İçerik: Trafik Kazalarında Zamanaşımı
Eşdeğer Parça Nasıl Tespit Edilir?
Eşdeğer Parça tespiti birden çok yönde incelenebilmektedir. Açıklamak gerekirse;
1-) Teknik Uygunluk ve Fonksiyonellik İncelemesi:
- Parçanın, orijinal parça ile aynı işlevi yerine getirip getirmediği kontrol edilir.
- Malzeme kalitesi, ölçüsel uyumluluk ve dayanıklılık gibi teknik özellikler değerlendirilir.
- Araca montajında herhangi bir uyumsuzluk, ilave tadilat ihtiyacı veya işlev kaybı olup olmadığı incelenir.
2-) Belgelendirme ve Sertifikasyon:
- Eşdeğer parçanın, ulusal veya uluslararası geçerliliğe sahip kalite belgelerine (örneğin TSE, ISO, ECE R90 gibi) sahip olup olmadığı kontrol edilir.
- Sertifikalı olması, parçanın belirli kalite ve güvenlik standartlarını sağladığını gösterir.
3-) Mevzuata Uygunluk:
- Parçanın, ilgili mevzuat ve teknik düzenlemelere (örneğin 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve bağlı yönetmelikler) uygun olup olmadığı değerlendirilir.
- Özellikle sigorta kapsamında değiştirilen parçalarda, eşdeğer parça kullanımına dair yönetmelik hükümleri göz önünde bulundurulur.
4-) Bağımsız Kuruluş veya Uzman Görüşü:
- Tarafsız bir teknik servis, ekspertiz firması veya bilirkişi tarafından yapılan incelemeyle, parçanın eşdeğer statüsünde olup olmadığına dair görüş alınabilir.
- Bazı ülkelerde veya sektörlerde eşdeğer parça listeleri bağımsız kuruluşlar tarafından onaylanır ve yayımlanır.
5-) Üretici Bilgileri ve Menşei:
- Parçanın üreticisinin, otomotiv sektöründe tanınan, güvenilir ve standartlara uygun üretim yapan bir firma olup olmadığı dikkate alınır.
- Üretici bilgileri genellikle ambalaj, ürün kodu veya belge üzerinde yer alır.
Tavsiye İçerik: Araç Değer Kaybı Nedir?
Eşdeğer Parça Uygulamasının Koşulları Nelerdir?
Eşdeğer parça uygulama koşulları, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu, Karayolları Trafik Kanunu, Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) düzenlemeleri ve Sigorta Tahkim Komisyonu kararları doğrultusunda şekillenir.
Hukuken eş değer parçanın kullanılabilir sayılabilmesi için, aracın güvenliğini, performansını ve yapısal bütünlüğünü olumsuz etkilemeyecek biçimde üretilmiş olması; ayrıca yürürlükteki teknik düzenlemelere ve ilgili mevzuata uygunluk göstermesi gereklidir.
Kullanılacak eşdeğer parçanın, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) belgelerine veya uluslararası kalite belgelerine sahip olması gerekir. Parça, araçta işlevsel bir soruna ya da güvenlik zafiyetine neden olmamalıdır.
Bu şartları taşıyan parçalar, orijinal parça yerine kullanılabilir kabul edilir.
Kasko poliçelerinde, eşdeğer parça kullanımı poliçe şartlarına bağlıdır. Poliçede açıkça belirtilmişse, sigortalının ayrıca rızası aranmaz. Ancak, poliçede belirtilmemişse veya müşteri özel olarak itiraz ederse, orijinal parça kullanılmak zorunda kalınabilir.
Sigortalı kişilerin eşdeğer parça kullanımına ilişkin bilgilendirilmeleri ve gerekli hallerde onaylarının alınması önemlidir.
Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik) Genel Şartları’na göre “Kaza tarihine göre model yılından itibaren 3 yılı geçmeyen motorlu araçlarda hasar gören parça, onarımı mümkün değilse öncelikle orijinali ile değiştirilir, orijinal parçanın bulunmaması durumunda eşdeğer veya ömrünü tamamlamış araçlar mevzuatı kapsamındaki araçlardan elde edilen orijinal parça ile değiştirilir. Ancak model yılından itibaren 3 yılı geçmeyen motorlu araçta hasar gören parçanın orijinal olmadığı durumda eşdeğer veya ömrünü tamamlamış araçlar mevzuatı kapsamındaki araçlardan elde edilen orijinal parça ile değişim yapılır.”
İlgili düzenlemeye göre modeli 3 yılı doldurmamış araçlarda hasar gören parçanın onarımı mümkün değilse öncelik orijinal parçayla değiştirilmesidir. Ancak hasar gören parçanın orijinal olmaması halinde eşdeğer parça uygulamasına gidilir veya ömrünü tamamlamış araçlardan elde edilen orijinal parça ile değişim yapılır.
Eşdeğer Parça Tazminatı Nedir?
Eşdeğer parça tazminatı, bir aracın hasar görmesi durumunda, orijinal parça yerine eşdeğer parça kullanıldığında ortaya çıkan değer kaybı veya kalite farkı nedeniyle araç sahibine ödenen bedeldir.
Tazminat hesabı genellikle eksper tarafından yapılır. Tazminat hesaplanırken:
- Kullanılan eşdeğer parçanın fiyatı ile orijinal parça arasındaki fark,
- Aracın marka, model ve piyasa değeri,
- Onarım sonrası aracın ikinci el piyasa değerindeki düşüş,
- Eksper raporları ve bilirkişi incelemesi, gibi hususlar dikkate alınır.
İtiraz halinde bilirkişi tarafından tekrar hesaplanabilir.
Eşdeğer parça tazminatı için öncelikle kusurlu tarafın sigorta şirketine başvuru yapılır. Başvuruya olumlu dönüş yapılmaması halinde Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurmak mümkündür.
Yan sanayi parça değer kaybı ise, bir aracın kaza sonrası onarımında orijinal parça yerine yan sanayi parça kullanılması nedeniyle araçta oluşan ikinci el piyasa değerindeki düşüşü ifade eder.
Araç kazadan sonra onarılırken orijinal parça yerine yan sanayi parça takılması araca ikinci el piyasasında “hasarlı-onarılmış ve orijinal olmayan parçalı araç” statüsü kazandırır. Bu durum, aracın satılabilirliğini ve ederini düşürür. Ortaya çıkan fark “değer kaybı” olarak kabul edilir. Bu durumda araç sahibi, kusurlu tarafın sigorta şirketinden tazminat talep edebilir.
Orijinal parça fark bedeli nedir?
Orijinal parça fark bedeli, hasarlı bir aracın onarımında eşdeğer parça yerine orijinal parça kullanılmak istendiğinde, sigorta şirketinin karşıladığı eşdeğer parça tutarı ile orijinal parça bedeli arasındaki farkı ifade eder.
Örneğin trafik sigortası kapsamındaki bir hasar sonucunda sigortalı kişinin orijinal parça kullanılmasını talep etmesi halinde, talep ettiği orijinal parçanın değeri ile sigorta şirketinin onarımı kapsamındaki eşdeğer parçanın değeri arasındaki farkı ödemesi gerekebilir. Buna orijinal parça fark bedeli denir.
Eşdeğer Parça Uygulamasına İtiraz
Eşdeğer parça uygulamasına itiraz edilmesi mümkündür.
Öncelikle eşdeğer parça uygulamasını gerçekleştiren sigorta şirketine yazılı başvuruda bulunulmalıdır. İtiraz dilekçesinde eşdeğer parça kullanımına onay verilmediği, bu durumun poliçeye ve yasaya aykırılık teşkil ettiği belirtilir. Orijinal parça kullanılmasına ilişkin bir talebiniz olmasına rağmen eşdeğer parça kullanılmışsa, bu husus da dilekçede açıkça belirtilmelidir. Parçanın/parçaların orijinal parçayla değiştirilmesi veya bedel iadesi talep edilir.
Sigorta şirketinin itiraza olumlu dönüş yapmaması halinde Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurmak mümkündür.
Peki ya servisin yetkisiz parça takması gibi tahkim dışı bir işlem varsa nasıl bir yol izlenmeli? Bu durumda Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurulmalıdır. Tüketici Hakem Heyeti’ne başvuru sınırı her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından güncellenmekte olup 2025 yılı için 149.000,00 TL’dir. Bu meblağın altında kalan uyuşmazlıklar için Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurulabilir. Tüketici Hakem Heyeti’nin kararına itirazlarda ise Tüketici Mahkemeleri’ne başvurulmaktadır.
Eşdeğer Parça Uygulaması Yargıtay Kararları
- Taraflar Arasında Düzenlenen Kasko Poliçesinde Eşdeğer Parça Tedarik Edileceği Düzenlenmişse Bedel Hesaplamasında Eşdeğer Parça Fiyatı Gözetilir.
4. Hukuk Dairesi 2022/14835 E. , 2022/17772 K.
“Taraflar arasında düzenlenen Pert Araç Genişletilmiş Kasko Poliçesinin “Yedek Parça Klozu” başlıklı maddesinde “hasar gören sigortalı aracın onarımı mümkün olmayan ve değişimine karar verilen hasarlı parçaları için sigortacı tarafından muadil veya eşdeğer parça tedarik edilir. Parçanın tedarikinin, aracın onarımının yapıldığı servis veya sigortalı tarafından yapılması sigortacının onayına bağlıdır.” şeklinde düzenleme mevcuttur.
Hükme esas alınan bilirkişi raporunda değişmesi gereken parçaların sertifikalı eşdeğeri bulunmadığından orijinal parça fiyatlarının esas alındığı belirtilmiştir.
Şu durumda; yukarıda anılan Kara Araçları Kasko Sigortası Genel Şartları ve taraflar arasındaki poliçe hükümleri gereğince değişmesi gereken parçaların bedelinde eşdeğer parça fiyatlarının gözetilerek zarar kapsamının belirlenmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiş ve kararın açıklanan nedenle bozulması gerekmiştir.”
- Tazminat Miktarının Hesaplanmasında Orijinal Parçalar Dikkate Alınmalıdır.
17. Hukuk Dairesi 2016/5293 E. , 2017/8012 K.
“…hükmün davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Dairemizin 06.11.2013 gün ve 2014/4531Esas-2014/3704 Karar sayılı ilamı ile”…ekspertiz raporunda ve ekspertiz raporunu dayanak alan hükme esas Adli Tıp Kurumu raporunda davacıya ait aracın onarımının hesaplanmasında orijinal parçalar yanında eşdeğer parçaların da esas alındığı anlaşılmaktadır. Gerçek zarar ancak aracın onarımında tamamen orijinal parçalar kullanılmak suretiyle sağlanır.Bu durumda mahkemece, … Teknik Üniversitesi ya da … Müdürlüğü Fen Heyetinden seçilecek hasar konusunda uzman bilirkişiden hasara ilişkin olarak dava dosyası kapsamı, ekspertiz raporu, fotoğraflar, faturalar, önceki bilirkişi raporu ve diğer deliller incelenerek ayrıntılı şekilde tamamıyle orijinal parçalar dikkate alınarak, araçtaki hasar kalemleri ve bedeli tespit edilmek suretiyle tazminat miktarının hesaplanması hususlarında ayrıntılı, açıklamalı, denetime elverişli bir rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu biçimde hüküm kurulması doğru değildir.” gerekeçesi ile bozulmuştur.”
3- GERÇEK ZARAR ORİJİNAL PARÇA DEĞİŞİMİ İLE SAĞLANIR
YARGITAY 17. HUKUK DAİRESİ 2016/5293 E. 2017/8012 K. Sayılı İlamında;
“…ekspertiz raporunda ve ekspertiz raporunu dayanak alan hükme esas Adli Tıp Kurumu raporunda davacıya ait aracın onarımının hesaplanmasında orijinal parçalar yanında eşdeğer parçaların da esas alındığı anlaşılmaktadır. Gerçek zarar ancak aracın onarımında tamamen orijinal parçalar kullanılmak suretiyle sağlanır. Bu durumda mahkemece, … tamamiyle orijinal parçalar dikkate alınarak, araçtaki hasar kalemleri ve bedeli tespit edilmek suretiyle tazminat miktarının hesaplanması hususlarında ayrıntılı, açıklamalı, denetime elverişli bir rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu biçimde hüküm kurulması doğru değildir.”
