Rücu, borçlar ve sigorta hukukunda, bir kişinin bir başkasının borcunu ya da sorumluluğunu üstlenmesinden sonra, asıl sorumlu kişiye dönerek ödediği miktarı geri istemesi anlamına gelir. Bu kavram, özellikle sigorta şirketlerinin, sigortalı adına tazminat ödedikten sonra zarara sebebiyet veren kişiye başvurmaları bakımından önemlidir.
Trafik kazalarında, sigorta şirketleri, zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamında zarar gören üçüncü kişilere ödeme yaptıktan sonra bazı durumlarda sigortalıya veya kazaya sebep olan kişiye rücu etme hakkına sahiptir. Bunların başında da alkollü araç kullanımı gelir.
Zorunlu trafik sigortası, motorlu aracın işletilmesinden doğan maddi zararları karşılamakla yükümlüdür. Ancak bu sigortanın belirli istisnaları vardır. Bunlardan biri de sürücünün alkollü ya da uyuşturucu etkisi altında kaza yapmasıdır.
Bu durumlarda, sigorta şirketi zarar görene tazminatı ödedikten sonra sigorta ettirene rücu ederek ödediği tazminatı ondan talep edebilir.
Sürücünün alkollü olması durumunda rücu hakkı; Karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortası genel şartları B.4. bölümünde düzenlenmiştir. Buna göre;
B.4 zarar görenlerin haklarının saklı tutulması ve sigortacının sigortalıya rücu hakkı:
“Ödemede bulunan sigortacı, sigorta sözleşmesine ve bu sözleşmeye ilişkin kanun hükümlerine göre, tazminatın kaldırılmasını veya azaltılmasını sağlayabileceği oranda kazaya sebebiyet veren sigortalıya rücu edebilir. Sigortalıya başlıca şu nedenlerle rücu edilir:
…
- c) Aracın, uyuşturucu madde veya ilgili mevzuatta belirlenen seviyenin üzerinde alkollü içki almış kişilerce veya aynı mevzuatta alkollü içki alamayacağı belirtilen kişilerce alkollü içki alınmak suretiyle kullanılması sırasında meydana gelen zararlar,”
şeklinde belirtilmiştir.
Tavsiye İçerik: Ölümlü Trafik Kazasında Tazminat Davası
Sigorta şirketinin sigorta ettirene karşı rücu edebilmesi için aşağıdaki koşulların gerçekleşmesi gerekir:
- Sürücünün kazaya sebebiyet verdiği esnada yasal sınırların üzerinde alkollü olması ( 0,50 promil üzeri),
- Kazanın meydana gelmiş olması ve bu kazanın alkol nedeniyle gerçekleştiğinin tespiti (bilirkişi raporları, polis tutanakları vs.),
- Sigorta şirketinin zarar görene tazminat ödemesi,
- Sigorta şirketinin ödemenin ardından rücu talebinde bulunması.
İçindekiler
Alkollü Trafik Kazasında Rücu Hususunda Düzenlemeler
Araç İşletenin Sorumluluğu
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 85. maddesi “Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar.” şeklindedir.
İşleten, aracı fiilen kullanmasa bile, aracın maliki olması sıfatıyla ortaya çıkan zarardan kusursuz sorumluluk ilkesi uyarınca sorumlu tutulur. Araç sahibinin sürücüye rücu hakkı bulunmaktadır.
Bu sorumluluk, zarar görenin zararını kolayca karşılayabilmesi açısından önemlidir. Kazadan sonra sigortacının ödediği tazminatı araç işletenine yani sigorta ettirene karşı rücu edilmektedir.
Araç İşletenin Sigorta Yaptırması Zorunluluğu
2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırma Zorunluluğu başlıklı 91. maddesi: “İşletenlerin, bu Kanunun 85 inci maddesinin birinci fıkrasına göre olan sorumluluklarının karşılanmasını sağlamak üzere mali sorumluluk sigortası yaptırmaları zorunludur.” şeklinde olup ZMSS, teminat limitleri dahilinde kazada üçüncü kişilere verilen maddi ve bedensel zararların tazmin edilmesini güvence altına alır.
Alkollü Trafik Kazasında Rücu Bakımından Promil Sınırları
Karayolları Trafik Kanunu’nun 48. maddesine göre, özel araç sürücüleri için 0,50 promil, ticari araç sürücüleri için ise 0,20 promil alkol sınırı belirlenmiştir. Bu sınırların üzerinde alkollü şekilde araç kullanmak yasak olmakla beraber sürücü hakkında hem idari para cezası hem de cezai işlem uygulanır.
Tavsiye İçerik: Sigorta Hukukunda Arabuluculuk
Sigorta hukukunda da bu sınırların üzerindeki alkol düzeyi, kazaya sebebiyet veren etkenlerden biri olarak kabul edilir. Fakat sürücünün sadece alkollü olması rücu için yeterli bir sebep değildir. Alkol sebebiyle sürücünün fiili hakimiyetinin kaybedildiğinin açık ve net bir şekilde ispat edilmesi gerekmektedir. Bu durumda, Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları gereği, sigorta şirketi zarar görene ödeme yapsa dahi, ödemiş olduğu tutarı alkollü sürücüye rücu etme hakkına sahiptir.
Alkollü Trafik Kazasında Rücu Edilebilecek Kişiler
Alkollü trafik kazasında rücu aslında sigorta şirketinin zarar görene tazminat ödedikten sonra ödediği bedelin tamamı veya bir kısmı için başvurabileceği kimseleri ifade etmektedir. Sigorta şirketinin rücu imkanı sadece sadece sigorta ettirene karşı yöneltilebilmektedir. Sigorta sözleşmesinin tarafı olmayan kişilere karşı karşı rücu davası yöneltilemez. Aksi taktirde dava husumet yokluğu sebebiyle reddedilecektir.
Sigorta Şirketi Rücu Davası
Alkollü sürücünün karıştığı bir trafik kazası sonucunda, zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamında zarar gören kişilere tazminat ödeyen sigorta şirketi, yasal düzenlemelere dayanarak rücu davası açmak suretiyle sigorta ettirene yönelir. Bu tür davalarda, sigortacının temel amacı, kazanın münhasıran alkolün etkisiyle meydana geldiğini ispatlayarak yaptığı ödemenin geri alınmasını sağlamaktır.
Sigorta şirketi zarar görene karşı ödemiş olduğu tazminatı tahsil etmek için dava veya icra takibi yoluna başvurabilir. Bu takibe veya davaya itiraz eden sigorta ettiren, kazanın alkol etkisi dışında geliştiğini ileri sürerse, mahkemenin bu itirazı değerlendirebilmesi için alkol raporu, trafik tutanağı ve bilirkişi incelemeleri gibi somut delillere ihtiyaç duyulmaktadır. Unutulmamalıdır ki kişinin sadece alkollü olması salt rücuya sebep değildir.
Alkollü Trafik Kazasında Rücu Davasında Diğer Deliller
Alkollü trafik kazasında rücu davası açıldığında, sigorta şirketi ödediği tazminatı sigorta ettirenden tahsil etmek ister. Bu davada, mahkemeye sunulan deliller, alkol etkisinin kazaya katkısını, sorumluluğun derecesini ve ödenen tazminatın haklılığını ortaya koymak açısından büyük önem taşır.
1. Polis Trafik Kaza Tespit Tutanağı
Olay yerinde trafik polisleri veya jandarma tarafından düzenlenen bu tutanak, kazanın oluş şekli, sürücülerin beyanları, araçların konumu ve sürücülerin alkol durumu hakkında ilk resmi bilgileri içerir.
Tutanakta, kazaya karışan sürücünün alkol oranı da yer alırsa, bu birincil delil niteliğindedir.
2.Alkol Tespit Tutanağı ve Promil Raporu
Kazadan hemen sonra yapılan alkol ölçüm tutanağı veya kan tahlili sonuçları, sürücünün yasal sınırların üzerinde alkollü olup olmadığını kesin olarak gösterir.
Alkol oranının tespitinde 0,50 promil (hususi araçlar) ve 0,20 promil (ticari araçlar) sınırları önemlidir. Bu sınırların aşılması, sigorta şirketine rücu hakkı bakımından olanak sağlayabilmektedir.
Alkol raporu eksikliği, davanın seyrini ve sonucunu doğrudan etkileyen kritik bir eksikliktir. Zorunlu mali sorumluluk sigortacısının açtığı rücu davasında, sigorta şirketinin ödemeyi yapan taraf sıfatıyla, kazanın münhasıran alkolün etkisiyle meydana geldiğini ispat etme yükümlülüğü vardır. Bu ispatın en güçlü ve doğrudan yolu ise resmi alkol tespit tutanağı, promil ölçüm raporu ya da kan tahlili sonuçları gibi objektif belgelerdir.
Eğer dava dosyasında sürücünün alkol durumuna ilişkin rapor bulunmuyorsa veya bu belge usulüne uygun şekilde düzenlenmemişse, mahkeme rücu talebini reddedebilir.
3. Bilirkişi Raporları
Mahkeme, kazanın teknik yönü (örneğin: hız, fren izi, görüş açısı) ve alkolün kazaya etkisi hakkında bilirkişi incelemesi isteyebilir.
Bilirkişiden alkolün sürücünün reflekslerine etkisi ve kazanın oluşumundaki rolünü değerlendirilmesinin talep edilmesi önemlidir.
4. Tanık Beyanları
Olay yerinde bulunan kişilerin beyanları, sürücünün alkol almış olup olmadığı veya sürüş davranışları hakkında mahkemeye önemli fikir verir.
Özellikle sürücünün kaza öncesinde alkollü olduğunu gösteren tanıklıklar (örneğin: eğlence mekanından çıkması, sendelemesi, sarhoş konuşmalar vs.) delil olarak dikkate alınabilir.
5. Trafik Sigortası Poliçesi ve Genel Şartlar
Sigorta şirketi tarafından mahkemeye sunulan poliçe metni ve zorunlu trafik sigortasının genel şartları, rücu hakkının dayanağını ve kapsamını belirlemek açısından önemlidir.
Bu belgeler, sigortacının hangi hallerde ödeme yaptığı ve sonrasında nasıl rücu edebileceğini ortaya koymaktadır.
6. Ödeme Belgeleri
Sigorta şirketinin zarar görene hangi kalemler için, ne kadar tazminat ödediğini gösteren belgeler (havale makbuzları, dekontlar, eksper raporları vs.) rücu davasında mahkemeye sunulur. Bu belgeler, rücuya konu miktarın belirlenmesini sağlar.
Bu delillerin her biri, davanın ispat yükünü karşılamak ve sigorta şirketinin rücu talebini desteklemek açısından önemlidir.
Alkollü Trafik Kazasında Rücu Yargıtay Kararları
1. KAZANIN MÜNHASIRAN ALKOLÜN ETKİSİYLE MEYDANA GELMESİ RÜCU SEBEBİDİR.
- Hukuk Dairesi 2017/1577 E. , 2019/9897 K.
“Dava, ZMSS poliçesinden kaynaklanan rücuen tazminat istemine ilişkindir.
Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasında sigortacının rücu hakkı, 2918 sayılı KTK’nın 95/2 maddesi ile Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarında düzenlemeye tabi tutulmuştur. ZMSS Poliçe Genel Şartlarının 4. maddesinde düzenlenen ağır kusur veya kasıt hali, oto yarışına katılma, ehliyetnamesiz motorlu araç kullanmak, uyuşturucu veya alkollü olarak araç kullanmak, istiap haddinin aşılması, aracın çalınması veya gasp edilmesinde işleteninin kusuru gibi haller sigortacının sigortalısına rücu sebeplerindendir.
…
O halde, kazanın meydana gelmesinde diğer araç sürücüsü … ’ün kusurunun sadece alkol nedeni ile verilmiş olması ve 05.10.2015 havale tarihli nörolog, avukat ve trafik polisinden oluşan bilirkişi heyetinden alınan raporda kazanın münhasıran alkolün etkisi ile meydana gelmiş olduğunun tespit edilmiş olması karşısında somut olayda rücu sebebi gerçekleşmiştir. Sigorta şirketinin rücu edebileceği tazminat tutarı, sigortalı araç sürücüsünün kusur oranına ve zarar görenlerin gerçek zararına göre belirlenir. Mahkemece, dava dışı zarar gören yaralı sürücü … ’ün gerçek zararı araştırılarak davacı … şirketinin rücu edebileceği miktar belirlenip sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu şekilde davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiş ve bozmayı gerektirmiştir.”
2. UZMAN BİLİRKİŞİ RAPORU İLE HASARIN SALT ALKOLÜN ETKİSİYLE OLUP OLMADIĞI SAPTANMADAN EKSİK İNCELEME İLE HÜKÜM KURULAMAZ.
- Hukuk Dairesi 2015/4341 E. , 2015/12685 K.
“Davacı vekili, davalının işleteni olduğu ve müvekkili şirkete zorunlu trafik sigorta poliçesi ile sigortalı olan ……..plakalı aracın 07.06.2010 tarihinde, alkollü sürücü Vakkas Katran idaresinde iken ve kırmızı ışıkta geçmek suretiyle trafik kazası yaptığını, kazada hasarlanan …….. plakalı araçta oluşan 7.733 TL hasar bedelinin hasarlanan aracın kasko sigortasına ödendiğini beyanla, 7.733 TL nin ödeme tarihinden işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsilini talep ve dava etmiştir.
…Dava, trafik kazası nedeniyle oluşan maddi hasarın sigorta şirketince sigortalıdan rücuen tazminine ilişkindir.
… Yargıtay’ın yerleşik uygulamalarında ve konuya ilişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 13.05.2015 tarih ve 2013/17-2156 E. ve 2015/1338 K. ve 26.02.2014 tarih ve 2013/17-626 E. 2014/146 K. sayılı kararları uyarınca sürücünün aldığı alkolün oranının doğrudan doğruya sonuca etkisi bulunmadığından, mahkemece nöroloji uzmanı ve trafik konusunda uzman bilirkişilerin bulunduğu bilirkişi kurulu aracılığıyla olayın salt alkolün etkisiyle gerçekleşip gerçekleşmediğinin, alkol dışında başka unsurların da olayın meydana gelmesinde rol oynayıp oynamadığının saptanması gerekmektedir.
O halde, hasarın teminat dışı kalabilmesi için kazanın meydana geliş şekli itibariyle sürücünün salt (münhasıran) alkolün etkisi altında kaza yapmış olması gerekmektedir.
Somut olayda; davalı araç sürücüsü 0.70 promil alkollü olarak araç kullanırken, kırmızı ışıkta geçmek suretiyle trafik kazası yapmıştır. Ancak, yukarıda açıklanan ilkelere göre, sürücünün alkollü olması yalnız başına hasarın teminat dışında kalmasını gerektirmez. Oluşan hasarın salt alkolün etkisi altında oluşup oluşmadığının saptanması gerekir.Bu konuda mahkemece uzman bilirkişi eliyle inceleme yaptırılmamıştır. Eksik inceleme ile hüküm kurulamaz.”
