Trafik Kazalarında Kusur Oranının Tespiti

Trafik Kazalarında Kusur Oranının Tespiti Neden Önemlidir? 

Trafik kazalarında kusur oranının tespiti, kazaya karışan tarafların hukuki ve mali sorumluluklarının belirlenmesi açısından son derece önemlidir. Bunun temel nedenleri şunlardır:

Sigorta Tazminatlarının Belirlenmesi

• Zorunlu trafik sigortası, kusurlu tarafın karşı tarafa verdiği zararları karşılamaktadır.
• Eğer bir taraf tamamen kusurlu ise, karşı tarafın zararını kusurlu araç sigortası karşılamaktadır. 
• Kısmi kusur durumunda tazminat oranı kusur yüzdesine göre hesaplanmaktadır. Örneğin, %75 kusurlu olan bir sürücüsünün kazadan kaynaklı maddi ve bedeni zararlarını %25 kusurlu aracın sigorta şirketi tazminatın %25’i oranında karşılamaktadır.

Maddi Zararın Paylaşımı

• Trafik kazasından kaynaklı araçlarda meydana gelen zararların kimin tarafından karşılanacağı, kusur oranına göre belirlenmektedir.

Ceza Sorumluluğu

• Trafik kazasının meydana gelmesinde kusurlu ya da bilinçli ihlallerde (alkollü araç kullanmak, kırmızı ışıkta geçmek gibi) bulunan sürücü ceza yargılamasıyla karşılaşabilmektedir. 
• Kusur oranı, sürücünün idari ve adli cezalara tabi tutulmasında önem teşkil etmektedir.

Hukuki Davalar ve Tazminatlar

• Yaralanmalı ya da ölümlü trafik kazalarında, kusurlu olan taraf manevi tazminattan da sorumludur.
• Kusur oranı, mahkemede açılacak tazminat davalarının temelini oluşturmaktadır.

Tavsiye İçerik: Araç Hasar Bedeli Nedir?

Kazada Asli ve Tali Kusur Nedir? 

Asli kusur, bir trafik kazasında kazanın meydana gelmesinde belirleyici rol oynayan, trafik kurallarına ağır ve açık aykırılık teşkil eden davranışlardır. Bu tür kusurlar, genellikle kazanın esas nedeni olarak kabul edilir.

Örneğin kırmızı ışıkta geçerek karşıdan gelen araca çarpan sürücünün kural ihlali, kazanın doğrudan sebebidir. Bu durumda kırmızı ışıkta geçen sürücü asli kusurludur.

Tali kusur ise kazaya dolaylı veya ikincil düzeyde etki eden, daha hafif nitelikteki kural ihlalleridir. Kazanın oluşumuna katkı sağlasa da, esas sebep değildir.

Örnek vermek gerekirse araç sürücüsünün hız sınırını %10 aşmış olması kazaya doğrudan sebebiyet vermediyse  fakat kazanın oluşumunda etkili ise (veya doğan zararın artmasına sebep olması sebebi ile)  tali kusurdan bahsedilebilir. 

Trafik Kazalarında Kusur Oranları Nasıl Belirlenir? 

Trafik kazalarında kusur oranlarının belirlenmesi içim kaza sonrasında kolluk kuvveti veya taraflarca doldurulan trafik kaza tespit tutanağı, başvurulması gereken ilk kaynaktır. 

 Kolluk kuvveti tarafından düzenlenmiş kaza tespit tutanağında: Tarafların beyanları, kaza yeri krokisi, araçların konumları, görgü tanıkları, yolcular ve kazanın oluşumuna ilişkin ilk izlenimler yer alır.

Kazaya Karışan Tarafların Kendi Aralarında Düzenlemiş Olduğu Kaza Tespit Tutanağında:Tarafların beyanları, kaza yeri krokisi, araçların konumları,tarafların imzası bulunur.

Zorunlu trafik sigortası kapsamında, tarafların kendi aralarında düzenlemiş olduğu kaza tespit tutanağı  SBM’ye (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) gönderilir. 

SBM; Kaza tipi ve tarafların beyanlarına göre, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan ve K.T.K.’ya (Karayolları Trafik Kanunu) dayanan Kaza Kusur Değerlendirme Kılavuzuna göre sigorta şirketlerinin mutabakatına dayalı olarak kusur oranlarını belirler.

Tavsiye İçerik: Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Nedir?

Trafik Kazası Kusur Tespit Davası Nedir?

Trafik kazası kusur tespit davası, bir trafik kazasında tarafların hangi oranda kusurlu olduklarının mahkeme kararıyla tespiti amacıyla açılan tespit niteliğinde bir hukuk davasıdır. Bu dava, özellikle kazaya ilişkin düzenlenen kaza tespit tutanağına veya sigorta kuruluşlarının yaptığı kusur değerlendirmelerine itiraz edilmesi hâlinde gündeme gelir.

Bu dava, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 106. maddesi uyarınca açılan tespit davası niteliğindedir. Amaç, ileride açılacak tazminat davası veya sigorta başvurusu için kusurun mahkeme eliyle netleştirilmesidir. Trafik kazalarında kusur oranının tespiti yargılama aşamasında ciddi önem arz etmektedir.

Trafik Kazası Kusur Tespit Davası Hangi Hallerde Açılabilir?

• Kaza tespit tutanağındaki kusur oranı hatalıysa,
• SBM veya sigorta şirketinin kusur değerlendirmesi gerçeği yansıtmıyorsa,
• Tazminat davasına temel oluşturmak amacıyla, kusur tespit davası açılması mümkündür.

Trafik kazası kusur tespit davası yalnızca davanın açılmasında hukuki yararı bulunan kişiler tarafından açılabilecektir. Kazaya karışan sürücüler, araç sahipleri, zarar gören üçüncü kişiler (örneğin yolcular veya yaya), sigorta şirketleri (bazı hallerde) bu davayı açma hakkına sahiptir.

Trafik Kazalarında Kusur Oranları Nedir?

Trafik kazalarında kusur oranları, bir trafik kazasında tarafların kazanın meydana gelmesindeki sorumluluk derecesini yüzdelik (%) olarak ifade eden hukuki bir ölçüttür. Bu oran, tarafların trafik kurallarına uygun hareket edip etmediği, kaza üzerindeki etkisi ve ihlal edilen yükümlülüklerin ağırlığı dikkate alınarak belirlenir.

Kusur oranları %0 ile %100 arasında belirlenir.

Kusur oranlarına ilişkin örnekler:

A aracı yeşil ışıkta kavşaktan geçerken, kırmızı ışıkta durmayan B aracı gelip çarpar. Bu durumda A aracı %0, B aracı %100 kusurlu olacaktır. 

A aracı kavşakta geçiş üstünlüğüne sahip iken ilerlemektedir. B aracı ise tali yoldan aniden çıkıp çarpar. Ancak A’nın hız limiti üzerinde seyrettiği tespit edilir. Bu durumda A aracı aşırı hız sebebiyle tali kusurlu (örneğin %25), B aracı ise yol hakkı ihlali sebebiyle asli kusurlu (örneğin %75) olacaktır. A sürücüsü her ne kadar geçiş hakkına sahip olsa da hız sebebiyle kazanın oluşumunda etkili olmuştur.

İki araç da kavşakta durması gereken işaretlere uymadan geçiş yapar ve çarpışırlar. Bu durumda her iki araç da %50 kusurlu olacaktır.

Yukarıdaki örneklerde verilen oranlar kesin oran olmayıp kazanın oluşumundaki tüm faktörler birlikte değerlendirildiğinde daha farklı kusur oranlarının belirlenmesi mümkündür.

Trafik Kazalarında Kusur Belirleme Süreci Nasıl İşler? 

Kaza Tespit Tutanağının Kolluk Kuvvetince Düzenlenmesi

Eğer kazada ölüm veya yaralanma yoksa, taraflar kolluk kuvveti olmaksızın kendi aralarında maddi hasarlı trafik kazası tespit tutanağı düzenleyebilir. Yaralanma veya ölüm varsa,  kolluk kuvveti olay yerine gelir ve resmi tutanak düzenler.
Tutanakta kazanın oluş şekli, tarafların ve varsa tanıkların beyanları, araçların konumu, yol ve hava durumu gibi bilgiler yer alır.

Taraflarca Düzenlenen Tutanakların SBM’ye Gönderilmesi

Tutanaklar ve görsel deliller (fotoğraflar vb.) ilgili sigorta şirketi tarafından Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi’ne (SBM) yüklenir.
SBM, kusur değerlendirme kriterlerine göre ilk kusur oranlarını belirler.

Tarafların İtiraz Hakkı

Taraflardan biri SBM’nin belirlediği kusur oranına itiraz ederse; ilgili sigorta şirketine itiraz başvurusu yapılabileceği gibi Sigorta Tahkim Komisyonu veya mahkemeye başvuru yoluna gidilebilir. Bilirkişi incelemesi yapılarak kusur oranları belirlenir.

Tarafların Düzenlemiş Olduğu Kaza Tespit Tutanağına Göre Kazada Kusur Oranı Öğrenme: 

Sigortalılar kusur oranlarını, http://www.sbm.org.tr adresindeki “Hizmetler”  Menüsü altında “Kaza Tespit Tutanağı Sorgulama ve İtiraz” adımından öğrenebilirler. 

“KKT” yazıp boşluk bırakarak araç plaka numaranızı yazarak 5664’e kısa mesaj göndererek de kazaya ilişkin kusur oranının öğrenilmesi mümkündür.

Trafik Kazalarında Kusur Oranının Belirlenmesinde Etkili Olan Faktörler 

Trafik Kuralları:

Trafik kazalarında kusur oranları belirlenirken tarafların Karayolları Trafik Kanunu ve Yönetmeliği kapsamındaki kurallara uyup uymadığı en temel ölçüttür.

Hız sınırı ihlali, şerit değiştirme kuralları, geçiş üstünlüğü ve öncelik kuralları, kırmızı ışık ihlali, alkollü araç kullanımı, takip mesafesi kuralı gibi kuralların ihlal edilip edilmediğinin tespiti oldukça önemlidir. 

Kaza Yeri ve Fiziksel Deliller:

Olay yeri fotoğrafları, lastik izleri, fren mesafesi, çarpışma noktası gibi fiziksel izler, kazanın oluş şekli hakkında teknik bilgi verir.

Bu bulgular, bilirkişi tarafından yorumlanarak kusur dağılımına katkı sağlar.

Kaza Tespit Tutanağı:

Tarafların beyanları ve kaza sonrası araçların konumu, tutanakta yer alan çizimler ve ifadelerle birlikte değerlendirilir. Tutanak, SBM ve sigorta şirketleri için kusur dağılımında ilk esas alınan delildir.

Görsel ve Dijital Kayıtlar:

Güvenlik kameraları, araç içi kameralar (dash cam) veya MOBESE görüntüleri, tarafların iddialarını doğrulamakta kullanılabilmektedir. Kaza anının video kaydı varsa, kusurun objektif olarak belirlenmesini kolaylaştırır.

Alkol ve Uyuşturucu Etkisi:

Sürücünün kazaya sebep olurken alkol veya uyuşturucu madde etkisi altında olması, genellikle asli kusur sayılabilmektedir.  (Kazanın meydana geliş biçimi ve alkol oranı gibi hususlar kusur oranını etkileyebilir.)

Araçların Teknik Durumu, Bakım İhlali:

Fren arızası, lastik aşınması veya farların çalışmaması gibi teknik kusurlar da sürücünün sorumluluğunu etkileyebilir. Teknik kusur, bazen araç sahibinin de kusuruna yol açabilir.

Yol ve Hava Koşulları:

Kazanın meydana geldiği yerin fiziksel özellikleri (viraj, yol daralması), hava durumu (yağmur, sis), görüş engelleri de kusur oranları belirlenirken dikkate alınan faktörler arasındadır.

Trafik Kazasında Ceza Dosyasında Kusur Tespiti 

Trafik kazası sonucunda bir ceza dosyası açılmışsa (özellikle ölüm veya yaralanma varsa), kusur tespiti artık sadece idari veya sigortaya yönelik değil, cezai sorumluluğun belirlenmesi açısından da büyük önem kazanır. Kusurun ağırlığı, verilecek cezayı doğrudan etkiler.

Kazada bir veya birden fazla kişinin ölmesi ya da yaralanması hâlinde, savcılık re’sen ceza soruşturması başlatır. Olay yeri polis veya jandarma ekiplerince incelenir; kazaya ilişkin olay yeri tutanağı, fotoğraflar, bilirkişi ön raporu ve diğer belgeler dosyaya alınır. 

Trafik kazasında kusur oranlarını incelemek ve teknik yönünü değerlendirmek üzere uzman bilirkişiler atanır.Olay yeri krokisi ve fotoğraflar, taraf ve tanık beyanları, araçların hasar durumları, MOBESE ya da kamera kayıtları, hız tespiti, fren izi analizi, çarpışma açısı, adli tıp raporu (ölüm/yara izi incelemeleri) başta olmak üzere kazaya ilişkin tüm veri ve deliller incelenerek kusur oranı tespiti yapılır. 

Bilirkişi raporunda taraflar açısından: Asli kusurlu (kazaya doğrudan ve ağır kural ihlaliyle sebep olan), tali kusurlu (kazaya dolaylı katkı sağlayan) ve kusursuz (hiçbir ihlali olmayan) ayrımları yapılır.

Ceza dosyasındaki kusur tespiti, ileride açılacak tazminat davasında (hukuk davasında) da delil olarak ileri sürülebilir.

Trafik Kazalarında Kusur Oranları Nasıl Belirlenir Örnek Yargıtay Kararı 

• MAHKEMENİN HÜKME ESAS ALDIĞI KUSUR RAPORU İLE KAZA TESPİT TUTANAĞININ ÇELİŞMESİ HALİNDE YENİ BİR RAPOR ALINARAK ÇELİŞKİNİN GİDERİLMESİ GEREKMEKTEDİR.

17. Hukuk Dairesi         2015/14703 E.  ,  2018/7352 K.

“Dava, trafik kazası sonucu ölüm nedeniyle, ölenin yakınlarının destekten yoksun kalma tazminatı istemine ilişkindir.

Dava konusu trafik kazasında, davacılar desteği yaya ile kazaya karışan meçhul araç sürücüsünün kusur oranlarının tespiti bakımından alınan, 20.10.2014 tarihli Adli Tıp Kurumu Başkanlığı Trafik İhtisas Dairesi’nin raporunda, davacılar desteği yayanın olayda tam kusurlu olduğu ve meçhul araç sürücüsünün kusursuz olduğu yönünde görüş bildirildiği; mahkemece, bu rapor hükme esas alınarak karar verildiği görülmektedir.

Davaya konu trafik kazasına ilişkin olarak düzenlenen kaza tespit tutanağında ise, davacılar desteği yayanın ilk geçiş hakkını araçlara vermemesi nedeniyle asli kusurlu olduğu ve meçhul araç sürücüsünün de çevresinde yerleşim birimleri ile t… yol bağlantısı olan yolda hızını azaltması gerekirken azaltmaması nedeniyle t… kusurlu olduğu şeklinde kusur tespiti yapılmıştır. Yine, ceza soruşturması kapsamında, mahallinde yapılan keşifle alınan trafik bilirkişisi raporunda da kaza tespit tutanağındakine benzer biçimde kusur durumu tespit edilmiştir. Bu durum karşısında, mahkemenin benimsediği kusur raporu, kaza tespit tutanağı ile çelişkilidir.

Açıklanan bu nedenler karşısında mahkemece; İTÜ veya Karayolları Genel Müdürlüğü fen heyeti gibi kurum ve kuruluşlardan seçilecek bilirkişi heyetinden, tüm dosya kapsamı incelenmek ve kaza yeri yerleşim yeri dışı olarak tespit edilmiş olsa da yolun her iki yanında benzinlik, halı saha, düğün salonu, alışveriş merkezi, restaurant vs. gibi tesislerin de yoğun biçimde yer aldığı mahal özellikleri dikkate alınmak suretiyle, kaza tespit tutanağı ile mahkemenin aldığı rapordaki kusur belirlemesi arasındaki çelişkiyi gideren, ayrıntılı, gerekçeli, denetime açık bir rapor alınarak, oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu biçimde hüküm tesisi doğru görülmemiş ve kararın bozulması gerekmiştir.”

• KAZA TESPİT TUTANAĞI DÜZENLENMEDEN, KUSURA YÖNELİK BİLİRKİŞİ RAPORU ALINMADAN VERİLEN KARAR EKSİK İNCELEME İLE VERİLMİŞ OLUP BOZMAYI GEREKTİRMİŞTİR.

4. Hukuk Dairesi         2023/6863 E.  ,  2023/9426 K.

“Uyuşmazlık; davacının sürücüsü olduğu motosiklet ile davalı … şirketi tarafından Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (ZMSS) poliçesi ile teminat altına alınan aracın 11.06.2017 tarihinde karıştığı trafik kazası sonucu yaralanıp malul kalan davacının uğradığı sürekli iş göremezlik tazminatı ile geçici iş göremezlik tazminatı talebine ilişkindir.

Dosyadaki bilgi ve belgeler incelendiğinde, meydana gelen kaza nedeniyle kaza tespit tutanağı düzenlenmediği, hakemce kusura yönelik bilirkişi raporu alınmadığı, davalıca sigortalı motosiklet sürücüsünün kollukta verdiği ifadesinde şekerinin düşmesi nedeniyle gözlerinin karardığını, bu nedenle önünü göremediğini belirttiği anlaşılmaktadır. Hakemce sigortalı araç sürücüsünün beyanı dikkate alınarak davalının %100 kusurlu olduğu kabul edilerek sonuca gidilmiştir.

Olayın meydana geliş şekli değerlendirildiğinde, kusur oranlarına ilişkin yapılan araştırma yeterli görülmemiş olup eksik inceleme ile hüküm kurulamaz.

Hakem heyetince İstanbul Teknik Üniversitesi veya Karayolları Genel Müdürlüğü Trafik Fen Heyeti gibi kurumlardan oluşturulacak heyetten kusur oranları arasında oluşabilecek çelişkiyi de giderecek mahiyette, denetime açık, ayrıntılı ve kusur oranlarının belirtildiği rapor aldırılarak sonucuna göre karar vermek gerekirken, eksik inceleme ve araştırma sonucu hüküm kurulmuş olması doğru değildir.”

• YOLUN ŞARTLARINA UYGUN HIZLA SEYRETMEYEN, TAKİP MESAFESİNİ KORUMAYAN, DİREKSİYON HAKİMİYETİNİ SAĞLAYAMAYAN SÜRÜCÜ %100 KUSURLU KABUL EDİLMİŞTİR.

9. Hukuk Dairesi         2016/31291 E.  ,  2020/15994 K.

“Somut olayda; davacı işveren işyerinde çalışmaya başlayan davalıya dava dışı şirketten kiralanmış olan … plakalı aracın 19.11.2012 tarihinde teslim edildiği, taraflar arasında araç teslimi ile ilgili protokol düzenlendiği, davalının kendisine teslim edilen araçla 30.12.2012 tarihinde %100 kusurlu olarak 0,73 promil alkollü iken kaza yaptığı, kazanın tek taraflı, yaralanmalı ve maddi hasarlı bir kaza olduğu, kaza sebebi ile davacı işverenin aracı kiraladığı dava dışı şirkete 25.169,50 TL ödeme yaptığı dosya kapsamı ile sabittir.

Kazanın münhasıran alkolün etkisi altında gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespitine dair Adli Tıp Trafik Dairesi uzmanı, nörolog ve avukattan oluşan bilirkişi kurulu raporunda, kazanın münhasıran alkolün etkisi altında gerçekleştiğinin söylenemeyeceği; ancak, davalının yolun icap ve şartlarına uygun süratle seyretmediği, emniyetli mesafeden takip yapmadığı, önündeki araç yoldan çıkınca direksiyona hakim olarak kaplama üzerinde kalması lazımken bunlara uymadığı ve Karayolları Trafik Kanunu’nun 47/d ve 52/c maddelerini ihlal ettiği, kazada tamamen kusurlu olduğu belirtilmiştir.”