2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanununa Göre Kusur Durumları

Trafik Kazalarında Kusur Oranı Nedir? 

Trafik kazalarında kusur oranı, kazaya karışan tarafların 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde ne ölçüde sorumluluğa sahip olduğunu belirleyen bir değerlendirme aracıdır. 

Bu oran, kazanın oluşumuna sebebiyet veren fiillerin ağırlığına göre belirlenir ve genellikle %100 üzerinden hesaplanarak taraflara dağıtılır. Kusur oranı belirlenirken tarafların eylemleri, trafik kuralları ihlalleri, olay yeri incelemesi, kaza tespit tutanağı, tanık beyanları ve varsa kamera kayıtları dikkate alınır. 

Tespit edilen oranlar, özellikle sigorta tazminatlarının hesaplanmasında, hukuki sorumluluğun belirlenmesinde ve cezai değerlendirmelerde temel teşkil eder. 

Kusur oranının tayini, kolluk kuvvetleri tarafından düzenlenen kaza tespit tutanakları ve gerektiğinde bilirkişi raporları ile desteklenerek yapılır.

Tavsiye İçerik: Sigorta Şirketine Başvuru Süreci

Kazada Asli Kusur ve Tali Kusur Oranları Nelerdir?

Trafik kazalarında asli kusur, kazanın meydana gelmesinde doğrudan ve esaslı etkisi bulunan, trafik kurallarının ağır ihlali sonucu ortaya çıkan kusur türüdür. Örneğin, kırmızı ışıkta geçmek, alkollü araç kullanmak veya aşırı hız gibi eylemler asli kusur kapsamında değerlendirilir. Bu tür ihlallerde sürücünün, dikkat ve özen yükümlülüğünü açıkça ihlal ettiği kabul edilir.

Tali kusur ise kazada etkisi olan ancak asli kusura göre daha hafif nitelikteki ihlallerdir.  Tali kusur sahibi sürücüler, kazanın oluşumuna etki etmiş olasalar da, kazanın esas sorumlusu olarak değerlendirilmezler. 

Hukuki değerlendirmede kusur oranları, kazanın oluş şekline, tarafların trafik kurallarını ihlaline ve somut delillere göre belirlenir. 

Kusur oranlarının belirlenmesi, hem ceza hukuku hem de tazminat hukuku açısından önem arz eder. Bu nedenle, her olay özelinde detaylı bir teknik ve hukuki değerlendirme yapılması zorunludur.

Trafik Asli ve Tali Kusur Maddeleri 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu 84. maddede düzenlenmiştir. İlgili madde:

“Trafik kazalarında sürücü kusurlarının tespiti ve asli kusur sayılan haller: 

Madde 84 – Araç sürücüleri trafik kazalarında; 

1. a) Kırmızı ışıklı trafik işaretinde veya yetkili memurun dur işaretinde geçme, 
2. b) Taşıt giremez trafik işareti bulunan karayoluna veya bölünmüş karayolunda karşı yönden gelen trafiğin kullandığı şerit, rampa ve bağlantı yollarına girme, 
3. c) İkiden fazla şeritli taşıt yollarında, karşı yönden gelen trafiğin kullandığı şerit veya yol bölümüne girme, 
4. d) Arkadan çarpma, 
5. e) Geçme yasağı olan yerlerde geçme, 
6. f) Doğrultu değiştirme manevralarını yanlış yapma, 
7. g) Şeride tecavüz etme, 
8. h) Kavşaklarda geçiş önceliğine uymama, 
9. i) Kaplamanın dar olduğu yerlerde geçiş önceliğine uymama, 
10. j) Manevraları düzenleyen genel şartlara uymama, 
11. k) Yerleşim birimleri dışındaki karayolunun taşıt yolu üzerinde, zorunlu haller dışında park etme veya duraklama ve her durumda gerekli tedbirleri almama, 
12. l) Park için ayrılmış yerlerde veya taşıt yolu dışında kurallara uygun olarak park edilmiş araçlara çarpma, 

Hallerinde asli kusurlu sayılırlar. 

Ancak, kazada bu hareketlerden herhangi biri, kazaya karışan araç sürücülerinden birden fazlası tarafından yapılmış veya kaza bu hareketler dışında kurallarla, yasaklamalara, kısıtlamalara ve talimatlara uyulmaması nedenlerinden doğmuşsa, karayolunu kullananlar için kusur oranı yönetmelikte belirtilen esaslara göre tespit edilir. “

İlgili maddede asli kusur sayılan haller sayılmıştır. 

Asli kusur sayılan (veya bu sayılanlar dışında kurallara, yasaklara, kısıtlamalara veya talimatlara aykırı davranışlardan doğan) hallerin kazaya karışan birden fazla araç tarafından gerçekleştirilmesi halinde kusur oranlarının yönetmeliğe göre belirleneceği belirtilmiştir. 

Ayrıca, Karayolları Trafik Yönetmeliği uyarınca “Yukarıda sayılan hal ve hareketlerde bulunan sürücüler asli (esas) kusurlu sayılırlar. Ancak, sürücülerin veya yayaların kural dışı hareketleri veya taşıtların teknik arızaları bir başka sürücüyü tehlikeye düşürmüş ve bu sürücü, oluşması muhtemel bir kazayı önlemek, can ve mal güvenliğini korumak amacı ile Karayolları Trafik Kanununun öngördüğü temel kurallardan birini ihlal etmeye mecbur kalmış ve bütün tedbirlere rağmen bir kazaya neden olmuşsa, asli kusurlu sayılamaz.”

Yönetmeliğin ilgili maddesinde de asli kusur sayılan hallerin hangi durumlarda asli kusur kapsamında değerlendirilemeyeceği düzenlenmiştir.

Bu durumda asli kusurlu davranışı gerçekleştirmesinin amacı olası bir kazayı önlemek, can ve mal güvenliğini korumak olan sürücünün hareketi Yönetmelikle belirtilen maddeye uygun düştüğü ölçüde asli kusur sayılmayacaktır. 

Trafik Tali Kusur halleri,

• Takip Mesafesine Uymamak, 
• Sinyal Vermeden Şerit Değiştirmek, 
• Aşırı Olmayan Hız İhlali, 
• Yetersiz Görüşte Dikkatsiz Sürüş, 
• Dikkatsiz Sürüş ve Çevreye Yeterli Dikkat Göstermemek, 
• Yol Çizgilerine Tam Uymama, 
• Dönüş Kurallarına Kısmi Aykırılık, 
• Park Halindeki Aracın Kurallara Kısmen Aykırı Şekilde Bırakılması, 
• Kavşaklarda Hatalı Yerleşim veya Gereksiz Yavaşlama

Şeklinde sıralanabilir. Ancak tali kusur sayılan hallerin bazı durumlarda ağır ihlal olarak değerlendirilmesi ve asli kusura dönüşmesi de mümkün olabilmektedir. 

Trafik Kazalarında Kusur Oranları Neye Göre Belirlenir?

Kaza Yerinde İlk Tespit ve Tutanak Düzenlenmesi
Kaza meydana geldikten sonra trafik polisleri veya taraflarca (eğer maddi hasarlıysa) trafik kazası tespit tutanağı düzenlenir. Bu tutanakta; tarafların beyanları, kazanın oluş şekli, hasar durumu ve tarafların trafik kurallarına uyup uymadığına ilişkin ilk değerlendirme yer alır. 

Karayolları Trafik Yönetmeliği m.156/3 “Tutanak düzenleyenler, tutanakta taraflar için kusur oranı belirtmeksizin sadece kazanın oluşumunda kimin hangi trafik kuralını ihlal ettiğini belirtirler.” şeklindedir.

Delil ve Bilgi Toplanması
Kaza yerine ait fotoğraflar, kamera kayıtları, tanık ifadeleri, araçların konumu, çarpma noktaları ve yol durumu gibi somut veriler toplanır. Bu bilgiler, kusur oranı değerlendirmesinde temel delil niteliğindedir.

Tutanağın Sigorta Şirketine İletilmesi
Kazaya ilişkin tutanak ve fotoğraf, kamera kaydı gibi tüm deliller tarafların zorunlu trafik sigortasını yapan sigorta şirketlerine iletilir. Sigorta şirketlerince Tramer Kaydı oluşturulur. Tramer Kaydı araçların araç geçmişini kaydeden bir sistemdir.

Tramer Komisyonu tarafından belirlenen kusur oranlarına sigorta şirketlerinin ve poliçe sahiplerinin 5 iş günü içerisinde itiraz etmemeleri halinde kusur oranları kabul edilmiş olur. 

Trafik Kazalarında Kusur Oranları Nasıl Hesaplanır?

Trafik kazalarında kusur oranlarının hesaplanması, her bir tarafın kazaya katkı derecesinin yüzdesel olarak ifade edilmesiyle gerçekleştirilir. Bu hesaplama, yalnızca kusurun niteliğine değil, aynı zamanda olayın teknik ve maddi yönlerine dayanılarak yapılır. Uygulamada, tarafların ihlal ettiği trafik kuralları ve bu ihlallerin kazaya etkisi ayrı ayrı değerlendirilir. Her bir tarafın kusuru, %0 ila %100 arasında bir oranla ifade edilir.

Trafik kazalarında kusur oranları Sigorta Bilgi Merkezi (SBM) tarafından tespit edilir. Tarafların bu oranlara itiraz ederek yeniden değerlendirme talep etmeleri de mümkündür.

TRAFİK KAZASI YANDAN ÇARPMA KUSUR ORANLARI

Trafik kazalarında yandan çarpma, genellikle kavşaklarda, şerit değiştirme manevralarında veya tali ve ana yol kesişimlerinde meydana gelen çarpışma türlerinden biridir. Bu tür kazalarda kusur oranının belirlenmesi, kazaya taraf olan sürücülerin Karayolları Trafik Kanunu ve ilgili Trafik Yönetmeliği uyarınca uyması gereken kurallar çerçevesinde değerlendirilir. 

Kusur oranı belirlenirken tek başına “yandan çarpan aracın” kusurlu olduğu yönünde kesin bir kabul bulunmamaktadır; her olayın kendine özgü koşulları dikkate alınır.

Yandan çarpma olaylarında kusur oranını etkileyen başlıca hukuki unsurlar şunlardır:

Geçiş üstünlüğü kimin elindedir?
Kazanın gerçekleştiği yer bir kavşaksa, geçiş hakkının hangi araca ait olduğu belirlenir. Ana yolda seyreden aracın tali yoldan çıkan araca göre geçiş üstünlüğü vardır. Tali yoldan kontrolsüz şekilde çıkan ve ana yoldaki araca yandan çarpan sürücü asli kusurlu sayılır.
Sürücüler şerit değiştirme kurallarına uygun hareket etmiş mi?
Şerit değiştirirken sinyal verilmemesi, diğer araçlara ilk geçiş hakkı tanınmaması veya uygunsuz manevralar yapılması hâlinde, kazaya sebep olan şerit değiştirici tarafın kusur oranı artırılır.
Araçlar kontrollü mü yoksa kontrolsüz mü kavşağa girmiş?
Kontrollü kavşaklarda ışıklı trafik lambaları ya da işaret levhaları bulunur. Kaza bu tür bir kavşakta meydana gelmişse, trafik ışıklarına veya işaretlere uymayan sürücü asli kusurlu sayılır. Kontrolsüz kavşaklarda ise sağdan gelen araca yol verilmemesi tali kusur olarak değerlendirilebilir.
Hız ve dikkat yükümlülüğü
Taraflardan biri hız sınırını aşmışsa veya görüş mesafesini ihlal etmişse, bu durum da kusur oranının belirlenmesinde dikkate alınır. Özellikle kavşaklara yaklaşırken hızını azaltmayan ve çevre kontrolü yapmayan sürücüler tali ya da asli kusurlu olabilir.
Teknik deliller ve bilirkişi incelemesi
Yandan çarpma durumlarında, çarpışma noktası, fren izleri, araçların nihai durumu ve kamera kayıtları bilirkişilerce analiz edilir. Bu teknik bulgular, hangi tarafın kazayı önleme yükümlülüğünü yerine getirmediğini ortaya koyar ve buna göre kusur oranları yüzdesel olarak dağıtılır.

Sonuç olarak, yandan çarpma kazalarında kusur otomatik olarak çarpan tarafa yüklenmez. Kazanın oluş şekli, tarafların sürüş davranışı, yol koşulları ve trafik kurallarına uyum derecesi detaylı biçimde analiz edilerek her iki tarafa da farklı oranlarda kusur atfedilebilir. Bu nedenle, her olayın teknik verilerle desteklenmiş özel bir değerlendirmeye tabi tutulması hukuki açıdan zorunludur.

Kaza Kusur Oranı Sorgulama Nasıl Yapılır? 

Sigortalılar kusur oranlarını, http://www.sbm.org.tr adresindeki “Hizmetler”  Menüsü altında “Kaza Tespit Tutanağı Sorgulama ve İtiraz” adımından öğrenebilirler. 

“KKT” yazıp boşluk bırakarak araç plaka numaranızı yazarak 5664’e kısa mesaj göndererek de kazaya ilişkin kusur oranının öğrenilmesi mümkündür.

Trafik Kazalarında Kusur Dağılımı 

Trafik Kazası Yüzde 0 Kusur Ne Demek?

Yüzde 0 kusur, kazaya karışan kişinin hiçbir hukuki ve fiili kusurunun bulunmadığı, yani trafik kurallarına tamamen uygun davrandığı anlamına gelir. Bu oran, kişinin kazaya sebebiyet vermeyen taraf olduğunu ve tamamen mağdur durumda olduğunu ifade eder. Sigorta açısından bakıldığında, bu kişi karşı tarafın sigortasından zararını tam olarak talep etme hakkına sahiptir. Aynı zamanda, %0 kusurlu olan tarafın trafik cezası veya tazminat sorumluluğu doğmaz.

Trafik Kazası Yüzde 25 Kusur Ne Demek? 

Yüzde 25 kusur, kazaya karışan kişinin tali kusurlu olduğunu, yani kazanın meydana gelmesinde ikincil düzeyde bir sorumluluk taşıdığını gösterir. Bu oran, kişinin trafik kurallarına büyük ölçüde uygun davrandığını ancak örneğin yeterli dikkat ve özeni göstermemek gibi dolaylı bir katkısıyla kazanın oluşumuna sebebiyet verdiğini ifade eder. 

Trafik Kazası Yüzde 50 Kusur Ne Demek? 

Yüzde 50 kusur, her iki tarafın da eşit derecede sorumluluğu olduğunu, yani kazanın oluşumuna eşit katkı sunduklarını ifade eder. Sigorta şirketleri, zarar tespitinde bu oranı dikkate alarak ödeme yapar. Hukuki olarak bu durum, her iki tarafın da asli ya da tali kusurlarının aynı seviyede bulunduğu durumlarda ortaya çıkar.

Trafik Kazası Yüzde 75 Kusur Ne Demek? 

Yüzde 75 kusur, kazaya karışan kişinin ağırlıklı sorumlu taraf olduğunu ancak diğer tarafın da %25 oranında kusurunun bulunduğunu ifade eder. Bu oran, kişinin ağırlıklı kusurlu sayıldığını, fakat karşı tarafın da tümüyle kusursuz olmadığını gösterir. 

Trafik Kazası Yüzde 100 Kusur Ne Demek? 

Yüzde 100 kusur, kazaya karışan kişinin tam ve tek başına sorumlu olduğunu, kazanın oluşumuna karşı tarafın hiçbir şekilde katkıda bulunmadığını gösterir. Bu durumda kişi asli kusurludur ve karşı tarafın tüm zararını, sigorta şirketi aracılığıyla karşılamakla yükümlüdür. Ayrıca, %100 kusurlu olan taraf aleyhine cezai ve hukuki sorumluluk doğabilir. Bu oran, genellikle kırmızı ışıkta geçme, alkollü araç kullanma, hatalı sollama gibi açık ve ağır ihlallerde söz konusu olur.

Trafik Kazalarında Tali ve Asli Kusur Örnekleri

Kusur Türü	Kusur Niteliği	Yaklaşık Kusur Oranı	Örnek İhlal
Kırmızı ışıkta geçmek	Asli kusur	%100	Kavşakta ışığa uymadan geçiş
Alkol veya uyuşturucu etkisinde araç kullanmak	Asli kusur	%100	Alkol promil sınırının üzerinde araç kullanma
Ters yöne girmek	Asli kusur	%100	Tek yönlü yolda ters yönden seyir
Kavşakta geçiş önceliğine uymamak	Asli kusur	%75 – %100	Tali yoldan ana yola kontrolsüz çıkış
Hatalı sollama yapmak	Asli kusur	%75 – %100	Görüş olmayan yerde veya yasaklı alanda sollama
Aşırı hız yapmak	Asli kusur	%50 – %100	Hız limitinin ciddi şekilde aşılması
Şerit değiştirme kurallarına uymamak	Tali kusur	%25 – %50	Sinyalsiz veya aniden şerit değiştirme
Takip mesafesine uymamak	Tali kusur	%25 – %50	Öndeki araca fazla yaklaşarak arkadan çarpma
Dikkatsiz sürüş (telefon, dalgınlık)	Tali kusur	%25 – %50	Sürüş sırasında cep telefonu kullanımı
Dönüş kurallarına uymamak	Değişken (Asli/Tali)	%50 – %100	Sinyalsiz dönüş, dar alanda kontrolsüz manevra
Yol çizgilerini ihlal etmek	Tali kusur	%25 – %50	Kesik çizgiler dışında şerit ihlali
Park ihlali nedeniyle kaza	Tali kusur	%25 – %50	Yasak yerde park edilen araca çarpılması

 

Yukarıdaki tabloda verilen örnekler genel uygulamadaki örneklere dayanmakta olup kesin oran değildir. Olayın özelliklerine göre farklı kusur oranları atfedilmesi mümkündür. Bu noktada olayın gerçekleşme biçimi ve diğer araçların davranışları da önem arz etmektedir.

Ayrıca birden fazla kusurun bir arada bulunması halinde farklı bir değerlendirme yapılacaktır.